Ruzi duası

يَا رَازِقَ الْمُقِلِّينَ وَ يَا رَاحِمَ الْمَسَاكينَ وَ يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَا ذَاالْقُوِّةِ الْمَتِين صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيتِهِ. وَ ٱرْزِقْنِي وَ عَافِنِي وَ ٱكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي

1.Ya raziqəl-muqillin. Və ya rahiməl-məsakin, və ya vəliyyəl-mu`minin, və ya zəl-quvvətil-mətin. Salli əla Muhəmmədin və Əhli-bəytihi. Vərzuqni və afini vəkfini ma əhəmməni.

اللّهُمَّ ٱرْزُقْنِي مِن فَضْلِكَ ٱلْوَاسِعِ ٱلْحَلالِ ٱلطَّيِبِ رِزْقاً وَاسِعاً حَلَالًا طَيِّباً بَلَاغاً لِٱلدُّنيَا وَ ٱلْآخِرَةِ صَبّاً وَ صَبّاً هَنِئاً مَرِيئاً مِن غَيرِ كَدٍّ وَ لا مَنٍّ مِن أَحَدٍ مِن خَلْقِكَ إِلَّا سَعَةً مِن فَضْلِكَ ٱلْوَاسِع فَإِنَّكَ قُلْتَ وَٱسْئَلُوا ٱللّه مِن فَضْلِهِ فَمِن فَضْلِكَ أَسْئَلُ وَ مِن عَطِيَّتِكَ أَسْئَلُ  وَ مِن يَدِكَ ٱلْمَلَإِ أَسْئَلُ 

2. Allahummərzuqni min fədlikəl-vasi`il-həlalit-təyyibi rizqən vasiən həlalən təyyibən bəlağən lid-dunya vəl-axirəh. sabbən və sabbən həni`ən məri`a. Min ğəyri kəddin və la mənnin min əhədin min xəlqikə illa sə`ətən min fədlikəl vasi`. Fə`innəkə qultə vəs`əlullahə min fədlih. Fəmin fədlikə əs`əlu və min ətiyyətikə əs`əlu və min yədikəl-mələi əsəl.

Başqa bir istək namazı

Bu belə bir namazdır ki, Şeyx Müfid, Şeyx Tusi, Seyid ibn Tavus və bir çox başqa alimlər onu İmam Sadiqd ən nəql etmişlə r. Bu namazın qılınma qaydası Seyidin rəvayəti ilə müvafiqdir. Belə ki, mühüm hacə tin olduğu zaman üç gün oruc tut. Bu günlər çərşənbə, cümə axşamı və cümə günləri olmaqla ardıcıl olsun. Cümə günü olan zaman qüsl al, təmiz və təzə bir paltar geyin, sonra evinin ən uca yerinə qalxaraq iki rəkət namaz qıl, daha sonra əlini sə maya qaldıraraq de:

اَللّهُمَّ اِنّى حَلَلْتُ بِساحَتِكَ لِمَعْرِفَتى بِوَحْدانِيَّتِكَ وَ صَمَدا نِيَّتِكَ وَ اَنَّهُ لا قادِراً عَلى قَضآءِ حاجَتى غَيْرُكَ وَ قَدْ عَلِمْتُ يا رَبِّ اَنَّهُ كُلَّما تَظاهَرَتْ نِعْمَتُكَ عَلَىَّ اشْتَدَّتْ فاقَتى اِلَيْكَ وَ قَدْ طَرَقَنى هَمُّ كَذا وَ كَذا 

Oxunuşu: Allahummə inni hələltu bisahətikə limə`rifəti bivəhdaniyyətikə və samədən niyyətikə və ənnəhu la qadirən əla qəda`i hacəti ğəyrukə, və qəd əlimtu ya rəbbi ənnəhu kulləma təzahərət ni`mətukə ələyyəş-təddət faqəti iləykə və qəd təraqəni həmmu kəza və kəza (kəza və kəzanın yerinə istəklərini dilə)

Cəfər Təyyar namazı (Geniş mətn)

Bu namaz fəlsəfə daşı və qırmızı kibritdir (Bu iki ifadə hərəsi ayrı-ayrılıqda bir mövzudur ki, işarə etmirik. Qısaca onu deyək ki, bu iki şey nadir (demək olar ki, tapılmayan) şeydir, lakin əldə olunsa insan sonsuz xeyirə sahib olar.). Onun zəngin fəziləti barədə bir çox mötəbər sənədlərdə rəvayət olunmuşdur. Belə ki, bu fəzilətin ən mühümü böyük günahların bağışlanmasıdır. Bu namazı qılmağın ən yaxşı vaxtı Cümə gününün başlanğıcıdır. Bu namaz 4 rəkətlidir, iki təşəhhüd və iki salamı var (Yəni, iki dənə iki rəkətli namaz qılmaq). Birinci rəkətdə "Fatihə" surəsindən sonra "Zilzal", ikinci rəkətdə "Fatihə" surəsindən sonra "Adiyat" surəsi oxunulur:

Məsxərə olunan 7 şey

İmаm Rzа (ә) buyurub: “Yеddi şеy məsxərə оlunur: 1. Dildә tövbә еdib әmәldә tövbә еtmәyәn şәхs; 2. Аllаhdаn uğur istәyib, tәlаş еtmәyәn şәхs; 3. Cәnnәt müştаğı оlub, bәlаlаrın vә çәtinliklәrin qаrşısındа sәbir еtmәyәn şәхs; 4. Cәhәnnәm оdundаn Аllаhа pәnаh аpаrаn, аmmа dünyаnın qеyri-şәri lәzzәtlәrini еdәn şәхs; 5. Ölümü хаtırlаyıb, оnа hаzır оlmаyаn şәхs; 6. Аllаhı yаd еdib, оnun görüşünә müştаq оlmаyаn; 7. Günаhı isrаr еdib, tövbә еtmәdәn Аllаhdаn әfv tәlәb еdәn şәхs.” (“Nәsаyih”, sәh. 272)

Uğur qazanmaq istəyən şəxs bu yeddi əsas göstəriciyə diqqət etməlidir. Əgər fərd dünya və axirətdə nəyəsə nail olmaq istəyirsə özünə qarşı xüsusi diqqət göstərməlidir. İmam Rzanın qeyd etdiyi bu göstəricilərin təcəssümü əksər insanlarda müşahidə olunur. Uğur qazanmadığına, həyatda çarəsiz qaldığına görə şikayət edən insanlara diqqət edin. Demək olar ki, bu 7 xüsusiyyətdən birinin onlarda olduğunu görəcəksiz. Beləliklə, su quyusunun üzərində durub "Su, su, mənə su verin!" deyə haray salan insanlara düzgün yol göstərmək və ya özümüzün bu zümrədən olmamağımız üçün bu göstəricilərə diqqət etmək lazımdır.

Allahı dərk etmək mümkündürmü?

Qeyri-mümkünlük və bənzətmə

Allahın cövhərinə varmaq qeyri-mümkündür. Haqqında "La ismə ləhu və la rəsmə ləhu" (Onun adı və forması yoxdur) qeyd edilmiş "qeyblərin qeybi" (ğəybul-ğuyub) və arif və sufilərin istifadə etdiyi "ənqa" bir kəsə aşkar olmayacaq Haqqın zatına işarədir.

İnsan ağlı ilahi ad və atrebutları dərk etmək iqtidarındadırmı? Bir qrup ağlın bu meydanda (Allahı dərk etməkdə) aciz olduğunu deyir. Başqa bir qrup deyir ki, insan ağılı mümkün varlıqların xüsusiyyətlərini səciyyələndirib, anladığı kimi Allahın ad və atrebutlarını də dərk edə bilər. Bu "təşbih"dir. (bənzətmə). Digər qrup deyir, insan ağlı mümkün varlıqların xüsusiyyətlərini anladığı kimi, Cənab Haqqın sifətlərini də anlaya bilər. Ancaq bu sifətləri Allaha o zaman nisbət verə bilər ki, nöqsan, məhdudiyyət və zəiflik cəhətlərini ondan uzaqlaşdırsın. 

Allahın bir işi vasitəli və ya vasitəsiz görməsi nə deməkdir?

Allah öz işlərini səbəb və vasitələr əsasında icra edir. Əlbəttə, Allahın qüdrəti sonsuzdur ("Allahın (qüdrət) əli onların əllərinin üstündədir"), Adi və görünən vasitələrdən əlavə görünməyən vasitələr də var ki, bizim müşahidə etdiyimiz aşkar səbəblər onların güc və qüdrəti çərçivəsindədir. Əgər Allah istəsə, bu görünməyən vasitələrlə aşkar vasitələri təsir çərçivəsindən çıxarar və bizi görünən vasitələrdən ehtiyacsız edər Əlbəttə, bütün bu səbəblər Allahın bir-birindən asılı və tabe olan səbəbiyyət silsiləsindədir. Vasitələrin heç biri özü-özlüyündə müstəqil deyil və birbaşa Allahdan asılıdırlar.

Peyğəmbər səhabələri və ilahi razılıq

Biz peyğəmbərin yoldaşları, onunla ünsiyyətdə olanların hamısının təqvalı və dindar olmadıqlarına inanırıq. Amma bir çox mötəbər kitablarının söylədiyi məlumatlara görə, Bədr döyüşü və Hüdeybiyyə sülhündə iştirak edən bütün müsəlmanlarının Behiştə daxil olacaqları söylənilir. Bu nə dərəcədə düzdür? Bu hədisi doğru hesab etmək olarmı?

İnsan daim hərəkətdə olan varlıqdır və o, öz fəaliyyəti zamanı bir çox dəyişikliklər edir. Bəzən təkamüə doğru, bəzən isə geriyə addım atır. Onun hərəkətlərinin bir hissəsinin Allah və rəsulunun razılığına səbəb olub, başqa vaxt etdiyi müəyyən hərəkətlərin bu cür olmaması mümkündür. Bir insanın etdiyi hər bir yaxşılığa zəmanət verildiyinə dair əlimizdə heç bir sübut yoxdur. ("İnsana ancaq öz zəhməti (səyi, çalışması, əməli) qalar!" - "Nəcm", 39).

Batil inanclar

Gündəlik həyatımızda hər gün başımıza müəyyən hadisələr gəlir. Çoxumuzda bunu bəzi batil inanclara bağlayırıq. Müəyyən qədər inanclar var ki, ya onlara, əməl edirik, ya da qorunmağa çalışırıq. Məsələn; Əgər qarşımıza qara pişik, əli süpürgəli bir qadın çıxsa, gün ərzində müəyyən çətinliklərin bizi gözləyəcəyinə inanırıq. Axşam tərəfi dırnaq tutmaq olmaz və.s 

Bəs əslində bunlara inanmaq nə qədər düzgündür? Batil inanclar həqiqətəndə var, yoxsa onlar bizim psixoloji vəziyyətimizi əlaqədardır?

Dinşünas alim Fərid Abdulla ilə söhbətimizdə bir çox suallara cavab tapacağıq.

Batil inanclar nədir ?

-Batil inanc ifadəsinin əksi həqiqi inancdır. İnanc dedikdə bizim dildə bu ifadəyə ən çox adət-ənənə, sınamalar və s. bu qəbildən olan terminləri salmaq olar. Əslində inam və inanc tamam fərqli şeydir. Lakin Azərbaycanda inanc ya bir kəsin dinə etiqadı, ya da hər hansı bir mistik hadisələrə inamdır. Batil inanc sübutu olmayan və ya həqiqətə oxşayan bir şey, lakin həqiqət olmayan bir məfhumdur. Əfsuslar olsun ki, batil inanc bu gün ən çox yayılmış bir təsadüfdür. Bu inanc yalnız dinlə bağlı deyil. Bütün dünya ölkələrində problemlə aciz qalan insanlar mistik qüvvə ilə problemi həll etmək istəmək qəsdilə belə bir şey yaradırlar.

Qız elçi gedə bilərmi?

Nə üçün qadın ehtiyac simvoludur? Nə üçün qızların elçiliyə getmə haqqı yoxudur? Nə üçün həmişə seçilməlidirlər?

Təbii psixologiyasına əsasən, ehtiyaclı olan bir varlıq seçir. Seçilən bir kəs seçən kəsin istəyini təmin edir. Buna əsasən deyilə bilər ki, qadın evlilik və yaşayış məsələsində zənginliyin simvoludur. Onun misalı yalnız varlığını göstərən gül kimidir. Kişi isə ehtiyac simvoludur ki, həyat ehtiyacını təmin etmək üçün bu gülün ətrafında dövrə vurur.

Bu arada qadının seçilməsi məcburi bir məsələ deyil. O, bəzi seçicilərini rədd edə bilər. (Əlbəttə, məsumlardan (Allahın salamı olsun onlara) nəql olunan rəvayətlərə əsasən, bu ehtiyacı oğlanlara və o zənginliyi qızlara vermiş olan Allah, zənginlik vasitəsindən istifadə edərək, heç bir dəlili olmadan ehtiyaclı olan elçini özündən uzaqlaşdırmağı qıza münasib bilmir.)

Digər tərəfdən, ehtiyaclı olan kişi bu ehtiyacın aradan qaldırılmasının müqabilində bəzi vəzifələri öhdəsinə götürür.

Evlənərkən Həzrət Fatimənin neçə yaşı vardı?

Maraqlı bir sual ünvanlayıblar. Ona cavab verməyə çalışaq. Sual ediblər ki, İmam Əli (ə) Xanım Fatimə ilə ailə qurduqda neçə yaşları olub?

Qeyd edək ki, bu evliliyin dəqiq tarixi barədə fikrilər müxtəlif olduğu üçün, onların yaşının neçə olması barədə müxtəlif fikirlər sürülüb. Bu evliliyin hicrətdən sonra bir, iki ya da üçüncü ilində olduğu güman edilir. Evlilik zamanı Fatimeyi Zəhranın neçə yaşı olması barədə olan fikir ayrılıqları:

1. Bəzi alimlər izdivac zamanı Həzrət Zəhranın yaşını 9, 10 və ya ən çoxu 11 qeyd ediblər.

2. Digər alimlər qeyd ediblər ki, xanım Fatimə peyğəmbərin 41 yaşı olarkən dünyaya gəlib və Həzrət peyğəmbər Ühüd döyüşündən sonra qızı ilə İmam Əlinin nikahını bağlayır və o zaman Həzrət Fatimənin yaşı 15 yaş 5 ay yarım, Həzrət Əlinin yaşı isə 21 yaş 5 aş yarım olur.

3. Həzrət Fatimənin evlilik zamanı yaşının 14 olduğunu qeyd edənlər də vardır.

4. Bir sıra alimlər isə evlilik zamanı Həzrət Fatimənin yaşının 18 olduğunu qeyd etmişlər. İbn Həcər "Əl-İsabə", İbn Səd "Ət-Təbəqatul-kubra"da həmin fikri rəvayət etmişlər.

Kosmosda namaz qılmaq

Bəzən belə bir maraqlı suallar da verilir:

Bir astronavt kosmosda qibləni necə təyin etməlidir? Dəstəmazını necə almalı, namazını necə qılmalıdır? Yer kürrəsinin sərhədlərini keçmişsə, namazını tam ya qısaldılmış (qəsr) qılmalıdır?

İstənilən hal və şərtlər daxilində vacib namazlar heç vaxt insanın boynundan götürülmür. Namaz qılmaq üçün şəri öhdəçilik üçün gərəkən yetkinlik yaşına çatdıqdan sonra insan düşdüyü situasiyadan asılı olmayaraq namazlarını qılmalıdır.

Fəza və ya kosmik gəmidə olan insan ayaq üstə durmaq iqtidarındadırsa, namazını ayaq üstə qılmalıdır. Bunu bacarmırsa hansı şəkildə imkanı çatırsa, namazını o cür qılmalıdır. Hətta işarə ilə belə olsa, namazlarını yerinə yetirməlidir.

Kosmosda olan kəslər yer kürrəsi istiqamətinə dursalar, üzü qibləyə durmuş kimidirlər. Amma əgər yer kürrəsinin istiqamətini təyin edə bilmirlərsə, (imkan şəraitində) dörd tərəfə namazlarını qılmalıdırlar. Bu da alınmırsa hər hansı tərəfə qılmaq istəsələr qılmaları kifayət edir. (Seyid Ruhullah Musəviyə ünvanlanmış sual-cavablar, Məracenin Tovzihul-Məsaili)

Müstəhəb səcdə

Müstəhəb səcdə zamanı namaz səcdəsinin bütün şərtlərinə riayət etmək lazımdırmı?

Müstəhəb səcdələrdə ("Aşura ziyarəti"nin səcdəsi kimi) namaz səcdəsi üçün gərəkən şərtlərə riayət etmək lazımdırmı? Belə bir səcdəni möhürsüz yerinə yetirmək olarmı?

İnsan yerinə yetirdiyi müstəhəb səcdə zamanı adi səcdənin qaydalarına riayət etsə kifayətdir. Yəni vacib səcdənin şərtlərinə riayət etməsinə gərək yoxdur. Amma alının möhürə qoyulub-qoyulmamasının zəruriliyi barədə fəqihlər müxtəlif fikir söyləmişlər. Fəqihlərdən bəzisi (Seyid Xamenei və Seyid Sistani) müstəhəb səcdə zamanı alının möhür və ya üzərinə səcdə edilməsi icazəli olan şeylərə qoyulmasını zəruri hesab etmir, lakin bəzi fəqihlər (Şeyx Nuri Həmədani və Şeyx Məkarim Şirazi) alının möhür və ya onu əvəzləyəcək şeyin üzərinə qoyulmasını zəruri hesab edir. Bəzi fikirlərə diqqət yetirək:

Lobster, xərçəng, osminoq, krivetka yemək olarmı?

Lobster (rus -Omarı), dəniz sədəfləri və ya osminoq yemək olarmı? Əgər haramdırsa nə üçün onlar ticarətdə satılır?

Lobster, dəniz sədəfləri və osminoq yemək haramdır. Dini mənbələrə əsasən, əti halal və haram hesab edilən heyvanlar haqqında ümumi qanun və müxtəlif meyarlar var. Misal üçün, quruda yaşayan heyvanar üçün xüsusi qanunlar var, suda yaşayan heyvanlar üçün isə ayrı qanunlar var. Quşlar üçün də müxtəlif qanunlar qeyd edilmişdir.

Suda yaşayan heyvanların ətinin yeyilməsinin halal olmasının meyarı onların pullu olmasındadır.

Məhəmməd ibn Müslimin İmam Məhəmməd Baqirdən soruşur: Bizim üçün pulcuğu olmayan bir balığ gətiriblər. İmam buyurdu: "Pulu olan hər bir balığı ye, pulu olmayanını isə yemə." (Şeyx Hürr Amili, "Vəsailuş-şiə", c.16, s.397, 398, rəvayət 1, bab 8, "Əbvabul-ətimətil-muhərrəməh") "Qişr" dedikdə məqsəd pulcuq deyilən qatdır ki, rəvayətdə gəlmişdir. (Həmin, rəvayət 3 və 7)

Qadın yuxusunu qarışdırsa boynuna qüsl gəlirmi?

Əgər qadın yuxusunu qarşıdırarsa, ona cənabət qüslu vacib olurmu? Ümumiyyətlə xanımlara hansı hallarda cənabət qüslu düşür?

Cənabət iki yolla boyuna gəlir:
1. Məninin (sperma) gəlib-gəlməməsindən asılı olmayaraq cinsi yaxınlıq;
2. Məninin gəlməsi (cinsi münasibət olmasa belə), istər yuxuda olsun, istər oyaq halda olsun; istər çox olsun, istər az olsun; istər şəhvətlə gəlsin, istər şəhvət olmasan; istər icbari şəkildə olsun, istər ixtiyari. ("Məracenin tovzihil-məsaili", məsələ 345; Şeyx Vəhid Xorasani, "Tovzihul-məsail", məsələ 351; Şeyx Nuri Həmədani, "Tovzihul-məsail", məsələ 346 və Seyid Əli Xamenei "Əcvibətul-istiftaat", Cənabət qüslunun hökmləri)

İslamda musiqi haramdırmı?

Müfəssirlər musiqini bu ayələrə aid edirlər:

1) "İnsanlar içərisində eləsi də vardır ki, nadanlığı üzündən (tutduğu işin günahını anlamadan xalqı) Allah yolundan (islam dinindən) döndərmək və bu minvalla onu məsxərəyə qoymaq üçün mənasız (oyun-oyuncaq) sözləri satın alarlar. Məhz belələrini alçaldıcı bir əzab gözləyir." ("Loğman", 6)

"Ləhv" sözü insanı aramlıqdan saxlayan bir şey mənasındadır. "Ləvhul-hədis" insanı haqdan daşındıran və başını özünə qatışdıran sözdür. Misal üçün, xürafat hekayələr, insanı fəsad və günaha çəkən dastanlar, insanın başını qarışdıran şeir, musiqi, mizmar (nəfəs alətidir) və sair ləhv alətlər həmin "Ləhvul-hədis"in nümunəsidir. (Əl Mizan təfsiri)